آشنایی با صنایع دستی

مقدمه

صنایع دستی بیانگر صنعت و هنر نیاکان و نمایشگر ذوق و هنر مردم هر کشور است. در روزگاران گذشته، صنایع دستی به عنوان پدیده ای تمام عیار در هر عهد حضور فعال داشته است. در ایامی که ماشین به وجود نیامده بود و حتی در دورانی که حضور آن به گستردگی امروز نبود این صنعت بود که حامی تمامی استعدادها و آفرینش های سازندگی بشر بود. به همین دلیل است که امروز با نگاه به صنایع دستی هر قوم و قبیله ای می توان دریافت آن قوم در چه مرحله ای از صنعتگری بوده است.

استعداد و روحیه خلاق و قدرت ابتکار صنعتگران و علاقه آنان به تولید آثار هنری و ذوقی موجب گردیده است که کشور ما از کذشته های بسیار دور تا زمان حال همواره در تولید محصولات صنایع دستی موقعیتی ویژه و ممتاز داشته باشد و از شهرتی عالم گیر برخوردار گردد.

بررسی های پژوهشکران و ایران شناسان نامدار همچون پروفسور پوپ و گیرشمن و اشمید و هانری رنه دالمانی و ... و تحلیل های دقیقی که آنان از صنایع دستی ایران کرده اند بیانکر ارزش های استثنایی و جایگاه خاص این هنر و صنعت اصیل و ارزنده کشورمان است.

در دهه های آخر قرن هفتم میلادی، ایرانیان دین اسلام را به عنوان یک آیین برتر پذیرفتند. این رویداد سبب شد تا مایه های هنری و فرهنگی اصیل ایران با ارزش های والای اسلامی در هم آمیزد و صنایع دستی ایران با محتوای غنی و مردمی تر از گذشته حتی در عرصه معماری و کاشیکاری به رشد و شکوفایی چشمگیری برسد.

به هرحال امروز صنایع دستی ایران علیرغم فراز و نشیب های فراوان و حتی با توجه به بی مهری هایی که در برخی از دوران ها پشت سر گذاشته توانسته است در زمره با ارزش ترین هنرهای کاربردی جامعه مطرح گردد و نه تنها از جنبه های فرهنگی بلکه از جهات اقتصادی و اجتماعی نیز احترام و توجه و عنایت جهانیان را به خود جلب کند. به طوری که بسیاری از صاحب نظران، ایران را یکی از سه قطب مهم صنایع دستی آسیا و جهان می دانند و از نظر تنوع شاید در صدر تمامی کشورها قرار داشته باشد.

تعریف صنایع دستی

صنایع دستی نوعی کار است که در آن لوازم تزئینی و کاربردی تنها با استفاده از دست یا ابزار ساده ساخته می شود. معمولا این کلمه به روش های سنتی ساختن کالاها اطلاق می کردد. چنین چیزهایی اغلب از لحاظ فرهنگی یا مذهبی فوق العاده هستند. لوازمی که به صورت تولید انبوه یا با ماشین آلات مختلف ساخته می شوند جزو صنایع دستی نیستند.

آنچه مقوله صنایع دستی را از هنر کاردستی متمایز می سازد، هدف از ساختن آنهاست. صنایع دستی لوازمی هستند که قرار است مورد استفاده قرار گرفته و کهنه و پوسیده شوند. موارد استفاده آنها بیش از یک تزئین ساده است زیرا به عنوان بخشی از ملزومات زندگی روزمره مطرح هستند. در حالی که هنر و کاردستی بیشتر یک فعالیت سرگرمی گونه و یک ارائه بی نقص از یک تکنیک خلاقیت است.

در ایران سازمان میراث فرهنکی متولی این بخش است. صنایع دستی معروف ایرانی: گلیم، فرش، گبه، قلمزنی، شیشه کری، منبت کاری، میناکاری، سفال، چوب.