چگونگی شناخت و ارزیابی فرش دستباف

شناخت کیفی فرش و تشخیص محل بافت و تعیین ارزش اقتصادی آن از نکات بسیار مهمی است که از سوی کارگزاران آموزشی و برنامه ریزان باید بدان توجه خاصی گردد. در ایران دستیابی به این تشخیص ها از طرق گوناگون صورت می گیرد. مثلا در بازار سنتی قرن هاست که روش تجربی اعمال می شود. انتقال اطلاعات فنی و تکنیکی در روش سنتی-تجربی برای رسیدن به آگاهی و دانش صحیح به طور کامل صورت نمی گیرد، علت این نقیصه مربوط به عدم وجود اطلاعات طبقه بندی شده در مراکز تجاری-سنتی است.
 
آنچه در بعضی مراکز مرتبط با موضوع فرش متداول است، صورتی از مشخصات فنی است که بنا به اقتضای کار، عناوین و مشخصات در فرم های مخصوص ثبت می شود و بعضا دیده شده که این گونه اطلاعات ثبت شده فاقد نظریات کارشناسی است.
 
    شناخت و ارزیابی فرش دستباف
 
فرش به عنوان یکی از دستاوردهای مهم بشری در عین سادگی ظاهرش دارای پیچیدگی های ظریفی است که با شناخت ظرافت های آن می توان به ارزیابی صحیح فنی، اقتصادی، هنری و فرهنگی آن دست یافت و هر چه دقیقتر و صحیح تر آن را بشناسیم، معرفی کامل تر انجام خواهد گرفت.

امروزه علم بر تصورات و فرضیه های شخصی غلبه نموده و بنابراین شایسته است این هنر دیرپای در قالب فنون علمی و فرهنگی قرار گیرد و به هنگام تعریف، آنگونه که شان آن است معرفی گردد.


کارشناسی علمی فرش چگونه و از کجا آغاز شده است؟

تاریخچه فرش دستباف ایران با پیدایش فرش پازیریک روشن گردیده اما بدلیل خلا تاریخی هنوز مشخص نشده که آیا فرش ایران از زمان هخامنشیان (تاریخ بافت فرش پازیریک) صادر می شده است یا خیر؟

ولی بنا به نوشته مجله سوئی سوی چینی، فرش ما زمان ساسانیان به عنوان یک کالای صادراتی به طور رسمی اما محدود به بازار های خارج صادر می شده است. در سده های بعدی بویژه زمان صفویان فرش در دنیای خارج جایگاه خود را پیدا می کند به طوری که تولیدات این دوره در اروپا، به عنوان کالای فرهنگی هنری به شمار می رود و در کنار سایر آثار هنری قرار می گیرد. تا اوایل قرن 19 میلادی که موزه ها و گالری ها و کلکسیون های شخصی، فرش  ایرانی را جمع آوری می کنند و به مطالعه آن می پردازند، هنرشناسان و شرق شناسان هر یک با روش خود آن را تجزیه و تحلیل می کنند. اولین کسی که مطالعات علمی روی فرش دستباف را آغاز می کند پروفسور ژولیوس لسینگ رئیس موزه برلین بوده است. وی در مطالعات خود روش تطبیقی را بر می گزیند. در موزه برلین چند تخته فرش در کنار تابلوهای نقاشان کلاسیک اروپایی قرون 16 و 15 میلادی نگهداری می شدند.

پروفسور لسینگ در مطالعات خود متوجه رابطه بسیار نزدیکی بین نقشه فرش های نقاشی شده در تابلو ها و فرش های موجود موزه می شود. توجه به وجوه اشتراک و افتراق نقوش تابلوها و فرش ها نقطه آغاز مطالعه او می شود، وی فرش های موزه را با فرش های بازار برلین و نقوش تابلوها مقایسه نموده و با یافتن تفاوت های نقوش آن ها نتیجه می گیرد که فرش های بازار و موزه و فرش های نقاشی شده در تابلوها در زمان های متفاوت و با سلیقه های گوناگون بافته شده اند.




در میان دو روش اتخاذ شده یعنی تطبیقی پرفسور لسینگ و تحقیقی پرفسور کالاباسک، روش تطبیقی طرفداران بسیاری پیدا می کند و دانشمندان دیگری با این رویه به پژوهش روی تابلوهای دیگر نقاشان اروپا پرداخته و در این مطالعات با نقوش و فرش های قرون 17 و 16 آشنا می شوند که نتیجه این مطالعات در نمایشگاه بزرگ وین در سال 1891 میلادی به نمایش در می آید. همزمان با این نمایشگاه دانشمندان دیگری چون فون سکالا، هرفئورجورج بردوود، پرفسور آلویزدیگل مقالاتی را در زمینه تجزیه نقوش فرش ها ارائه دادند.